خسارت‌های جبران نشدنی به سرمایه‌های سبز کشور جان جنگل می‌سوزد

به نقل از روزنامه صبح نو، روند آتش‌سوزی‌ در عرصه‌های طبیعی ایران طی ۲۰سال گذشته افزایش یافته است. براساس این گزارش، بیش از هزار فقره از آتش‌سوزی‌هایی که هر سال به‌ویژه با فرارسیدن ماه‌های گرم در عرصه‌های طبیعی رخ داده تنها در جنگل‌های ایران افروخته شده که ۳۵۰۰هکتار از عرصه‌های جنگلی را تخریب یا به‌طور کامل به خاکستر تبدیل و نابود کرده است. طبق بررسی‌های به عمل آمده، ۱۰درصد آتش‌سوزی‌ها در جنگل‌ها و مراتع کشور توسط عوامل طبیعی مانند برخورد صاعقه و آذرخش و خودسوزی جنگل‌ها بر اثر وزش بادهای گرم به وقوع پیوسته است، اما بیش از ۹۰درصد آتش‌سوزی‌ها توسط عامل انسانی در رویشگاه‌های طبیعی افروخته شده است.

این آمار تکان‌دهنده در کنار سوءمدیریت‌ها و ناکافی بودن تجهیزات برای کنترل آتش‌سوزی‌ها نگران‌کننده‌تر می‌شود. اینکه اغلب آتش‌سوزی‌ها از پایین دست به نقاط بالایی سرایت می‌کنند موضوعی است که نشان از فقر فرهنگی دارد.

اختلافات یا تبدیل جنگل به مرتع به‌منظور تأمین علوفه بیشتر برای چرای دام و تهیه و فروش زغال به‌ویژه در جنگل‌های مناطق مرزی و همچنین برافروختن آتش با انگیزه گسترش اراضی کشاورزی عامل ۹۰درصد آتش‌سوزی‌های جنگلی اعلام شده است. براساس آمار سازمان جهانی فائو، سالانه بین ۴۰۰میلیون هکتار از جنگل‌ها و مراتع دنیا بر اثر آتش‌سوزی از بین می‌روند و ایران نیز تا سال۲۰۰۷، سالانه ۶۵۰۰هکتار از جنگل‌های خود را در آتش از دست داده است، اما نگران‌کننده‌تر آن است که این آمار در طول سال‌های اخیر افزایش دوبرابری داشته؛ به‌طوری که طبق آمار ۲۰سال اخیر سازمان جنگل‌ها، ۳۰هزار فقره حریق در جنگل‌ها و مراتع کشور رخ داده که منجر به سوختن بیش از ۲۸۰هزار هکتار از سطح جنگل‌ها و مراتع در آتش شده است. بدین‌ترتیب، ایران سالانه ۱۴هزار هکتار از جنگل‌ها و مراتع خود را تنها در آتش‌سوزی‌ها از دست داده است.

مسأله فرهنگ در تمام موضوعات جای می‌گیرد. این مسأله حتی در نگهداری جنگل‌ها نقش آفرینی می‌کند. اینکه بدانیم چطور از منابع طبیعی‌مان استفاده کنیم و همچنین در حفاظت آن کوشا باشیم بسیار مهم است. چون دیگر شاهد تخریب جنگل‌ها و مراتع نخواهیم بود. نگاه به اینکه منابع طبیعی سرمایه ملی است و دغدغه‌مندی تک تک افراد جامعه نسبت به آن بسیار اهمیت دارد. به گفته کارشناسان اغلب آتش‌سوزی‌ها از پایین دست به نقاط بالایی سرایت می‌کند. این موضوع نقش عوامل انسانی را در آتش‌سوزی جنگل‌ها ومراتع را پررنگ‌تر می‌کند. بارها شاهد این بوده‌ایم که گردشگران بعد برپایی آتش در جنگل‌ها بدون توجه و اعتماد از خاموشی شدن آتش، محل را ترک می‌کنند. در این مواقع تنها با وزش کوچک‌ترین باد فاجعه‌ای جبران‌ناپذیر رخ می‌دهد. برای داشتن جنگل‌های سبز صدها سال زمان لازم است. و لازمه حفظ این زمان تنها با فرهنگ استفاده از آن ممکن است. بخشی از این فرهنگ دستاورد خود مردم است و بخش دیگری توسط مسوولان و متولیان امر فراهم می‌شود.

مسوولان مربوطه چقدر در نگهداری جنگل‌ها موفق عمل کرده‌اند؟ آیا آموزش‌ها به مردم کافی بوده یا نظارت‌ها کم بوده است؟ مسلما‌ کاستی‌های بسیاری در فعالیت‌های فرهنگی دولتمردان دیده می‌شود. مسائلی غالبا‌ در چارچوب شعارهای سیاسی در خاطر می‌ماند و هیچ عملی در آن دیده نمی‌شود و در عمل خبری از آن نیست. مسلما‌ مردم باید دقت بیشتر در نگهداری جنگل‌ها داشته باشند ولی اقدامات دولت در بروز رسانی تجهیزات ارتفاع حریق و همچنین در دسترس قرار دادن ادوات خاموش کردن آتش در نقاط پایین دست در کاهش آتش سوزی مؤثر است. نمونه بارز سیاست‌های غلط متولیان امر و دولتمردان در سازماندهی انجمن‌ها و فعالان محیط‌زیستی دیده می‌شود. به‌طوری که هر انجمن و هر فعال محیط‌زیستی جداگانه به سمت قله‌ای حرکت می‌کند. بدون شک برای موفقیت باید همگی به سمت یک قله حرکت کنیم و برنامه‌ریزی کلان و از همه مهم‌تر عملی اصولی داشته باشیم. این موضوع در هیچ دوره‌ای از عملکرد مسوولان دیده نشده است. اینکه بتوانیم از ظرفیت‌های نیروهای داوطلب برای حفظ منابع طبیعی استفاده کنیم هنری می‌خواهد که متاسفانه در توان مسوولان نیست. مسلما‌ فرهنگی که مسوول ترویجش خود مردم باشد نتیجه بهتری خواهد داشت.

البته جای خالی سیاست‌گذاری‌ها در حفظ و نگهداری مراتع خالی است. اینکه دولتمردان ما بیشتر درگیر مسائل سیاسی هستند و نگاه دلسوزانه به منابع طبیعی ندارند مطلب پر از ابهام و سوالی است که هنوز هیچکس درباره‌اش به جواب درست نرسیده است. تجهیزات مهار آتش جنگل‌ها از بیل و کلنگ به بالگردهای اطفای حریق نمی‌رسد. اگر گاهی ارگان‌های نظامی به داد جنگل‌ها نرسند، معلوم نیست در مقابله با آتش چقدر باید جان سپر بلا شود و مصدوم بیرون آید. اینکه دچار تحریم هستیم مسأله قابل تأمل و درک است، ولی اینکه در برابر این خسارات واکنشی نداشته باشیم و هیچ تلاشی برای استفاده از ظرفیت‌های داخلی و نخبگان در این رابطه نکنیم، جای انتقاد دارد. امروزه حس‌گرهای حرارتی و دوربین‌های مخصوص و تکنولوژی‌های پیشرفته بسیاری برای مهار آتش وجود دارد. میزان استفاده از تجهیزات در جنگل‌های کشور تقریبا‌ صفر است. این وسط جهان جنگل‌هاست که میان فقر فرهنگی و ناکارآمدی مسوولان می‌سوزد.